همشهری آنلاین - نازیلا ناظمی: ساختمان بلدیه سابق که حوالی سال ۱۳۰۰ ساخته و افتتاح شده بود در دهه ۱۳۴۰ و در طرح توسعه تهران تخریب شد و بعد از آن، زمین آن سال‌ها به عنوان پایانه اتوبوس مورد استفاده قرار گرفت.
با تخریب این ساختمان تاریخی و ساختمان پستخانه در ضلع جنوبی میدان، هویت تاریخی و منحصربه‌فرد میدان توپخانه به عنوان مهم‌ترین میدان تهران آن زمان مخدوش شد و رفته‌رفته از میان رفت. تا اینکه در سال ۱۳۹۵ تصمیم گرفته شد که این بنا مجدد با همان طرح و معماری ساخته شود بلکه هویت میدان توپخانه، ترمیم شود و به حالت سابق برگردد. این روزها این ساختمان در پروژه‌ای به نام «خانه شهر» در حال ساخت است و برنامه‌ریزی‌ها می گوید تا چند وقت دیگر، موزه بلدیه در یکی از طبقات این عمارت فرهنگی افتتاح خواهد شد.
به همین مناسبت در این مطلب سراغ تاریخ برپایی موزه و موزه‌داری در ایران رفته‌ایم و ابتدا یک دور موزه‌های مهم تهران را مرور کرده‌ایم. سپس با «حمید وکیل‌باشی»، معاون فرهنگی موزه سعدآباد، درباره موزه بلدیه صحبت کرده‌ایم و دست آخر درباره تاریخ و وقایعی که میدان توپخانه و ساختمان بلدیه از سر گذرانده‌اند تا به شرایط امروز برسند، نکاتی را برایتان گفته‌ایم.
واژه موزه برگرفته از واژه یونانی «موزه یون» به معنای «مجلس فرشتگان الهام بخش» است. به طور کلی موزه به مجموعه‌ای از آثار و اشیایی هنری و قیمتی اطلاق می شود که در محل یا عمارتی خاص نگهداری و در معرض نمایش گذاشته شوند.
برطبق اسناد تاریخی، پیشنهاد ایجاد مکانی به نام موزه، برای نخستین بار در ایران از سوی «مرتضی‌قلی هدایت» ملقب به «صنیع‌الدوله» مطرح شد که البته به نتیجه‌ای نرسید. قدیمی‌ترین موزه ایران، «موزه سلطنتی» است که به دستور ناصرالدین‌شاه ساخته شد. این موزه بر اساس آنچه ناصرالدین‌شاه در اروپا دیده بود، در ضلع شمالی کاخ گلستان در ۱۲۹۴ هجری قمری (۱۲۵۵ شمسی) تأسیس شد که متشکل بود از هدایای خارجی شاهان قاجار و جواهرات سلطنتی. این موزه بعدها از بین رفت و جواهرات آن به خزانه بانک ملی و سلاح‌های موجود در آن، به موزه دانشکده افسری سپرده شد.
چرا تهران به موزه شهرداری نیاز دارد؟
این شهر سخت و عزیز
در تهران بیش از شصت موزه در زمینه‌های مختلف وجود دارد که بعضی از مهم‌ترین آن‌ها را برایتان مرور کردیم. اگر بخواهیم موزه‌های پایتخت را از نظر موضوعی دسته‌بندی کنیم به چنین عناوینی می‌رسیم: موزه‌های تاریخ و باستان‌شناسی، موزه‌های مردم‌شناسی، کاخ‌موزه‌ها، موزه‌های علوم و تاریخ طبیعی، موزه‌های سلاح نظامی، موزه‌های اندیشمندان و ... اگر این عناوین را با موزه‌های شهرهای بزرگ جهان مقایسه کنیم، جای موضوعات زیادی را در این فهرست خالی می‌بینیم که یکی از این موضوعات مسائل مربوط به شهر، شهرسازی و اداره شهر است که در برگیرنده اشیاء و اسناد مربوط به حمل‌ونقل، ایمنی و آتش‌نشانی، بازیافت، نظافت شهر، مسائل عمرانی و توسعه شهر و ... خواهد بود.
چنین موزه‌ای در جهان با عنوان «موزه شهرداری» و در اصطلاح ما «موزه بلدیه» شناخته می‌شود و امروز حدود چهل موزه شهرداری در دنیا داریم که در شهرهایی مثل دوبی، نانجینگ، بخارست و ... برپا شده‌اند. در ایران قدیمی‌ترین موزه بلدیه مربوط به شهرداری تبریز است که خود شهرداری تبریز هم قدیمی‌ترین شهرداری ایران است. علاوه بر این ما در قزوین و اردبیل هم موزه شهرداری داریم و در یزد و شیراز هم مقدمات ساخت چنین موزه‌ای در حال مهیا شدن است.
با وجود این تاکنون در تهران که ۱۱۴ سال از برپایی نهاد شهرداری در آن می‌گذرد و مهم‌ترین شهر ایران است ما موزه بلدیه نداشته‌ایم. در حالی که به خاطر داشتن جغرافیای خاص و حوادث سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، هنری و ... در طول زمان منابع اطلاعاتی زیادی در فرمت‌های گوناگون در مورد آن ثبت و ضبط شده است و همچنین مفاخر، مشاهیر و بزرگان فراوانی در این ناحیه صاحب آثار ارزشمندی بوده و هستند. همینطور شرایط متغیر محیطی نیاز به اطلاعات، اسناد و مدارک را بیش از پیش نشان می‌دهد و این امر ضرورت یک نظام مدیریت اسناد و اطلاعات که فراهم‌آوری، سازماندهی، ذخیره، بازیابی و اشاعه اسناد و مدارک را در سطوح مختلف شهرداری تهران بر عهده داشته باشد را دو چندان می‌کند.
نظر شما